Bladverkleuring in de herfst, een wonderbaarlijk proces.
Een van de meest opvallende veranderingen in de natuur is het verkleuren van de groene bladeren naar rood,geel en goudkleurig.
Groene bladeren van loofbomen bevatten het groene chlorofyl. Deze pigmenten zorgen voor de energievoorziening van de plant. Chlorofyl kan met behulp van zonlicht organische stoffen maken (suikers, zetmeel etc.) uit koolstofdioxide (CO2) en water (H2O). Hierbij komt zuurstof (O2) vrij. Clorofyl wordt tijdens het groeiseizoen continu aangemaakt en weer opgebruikt.
Wanneer in het najaar de intensiteit van de zon afneemt, wordt er ook minder chlorofyl aangemaakt door de boom. Voordat het blad uiteindelijk afsterft, zal de plant die stof terugtrekken uit de bladeren. Naast chlorofyl bevat het blad ook andere pigmenten. Deze stoffen worden zichtbaar nadat het chlorofyl is verdwenen uit het blad. Anthocyaan is rood van kleur, xantofyl is geel en caroteen oranje. Deze verschillende kleurstoffen bepalen samen de kleur van de herfstbladeren.
Bladval in de herfst.
Door het blad te laten vallen beschermt een boom zich tegen uitdroging. Het door de wortels opgenomen water verdampt via de huidmondjes in de bladeren. Als de boom in de winter zijn blad niet zou verliezen treedt verdroging op, doordat de verdamping in dit seizoen groter zou zijn dan de wateropname.
In de herfst en winter is wateropname voor de boom moeilijk doordat het water in de bodem bevroren kan zijn. Ook kunnen de wortels bij lage temperaturen minder makkelijk water opnemen, terwijl de verdamping via de bladeren in veel mindere mate temperatuurafhankelijk is.
Een eerste factor die bij de timing van bladval een rol speelt is de daglengte. De productie van een aantal belangrijke plantenhormonen, waaronder auxine, is daarvan afhankelijk. Auxine wordt in het blad aangemaakt en verhindert de vorming van en kurklaagje tussen blad en steel. Dat kurklaagje is verantwoordelijk voor het afvallen van de bladeren en dient ook weer om te voorkomen dat de boom uitdroogt.Een tweede factor van belang voor de bladval is de temperatuur. Ook de temperatuur is van invloed op de productie van auxine.
Bij een lagere temperatuur wordt minder auxine aangemaakt. In de herfst neemt de daglengte af en daalt de temperatuur en beide factoren zorgen ervoor dat de productie van auxine afneemt. De vorming van het kurklaagje tussen blad en steel wordt hierdoor steeds minder geremd.
Als zich eenmaal een kurklaagje heeft gevormd zal het blad uiteindelijk afvallen, omdat dan alleen de nerven (vaatweefste) nog een werkelijke verbinding tussen bladsteel en tak vormen. Deze verbinding alleen is te zwak voor het gewicht van het blad dat tenslotte afbreekt onder zijn eigen gewicht, soms versneld door andere krachten als wind en regen.
Voorjaar.
In het voorjaar reageren bomen op de hoger wordende temperatuur, vooral als de grond opwarmt. In de wortels neemt dan de druk van de sapstroom toe, waardoor het water naar takken en twijgen wordt gepompt en de bomen weer uitlopen.
J. Bijlsma, Broeksterwoude.
