De kleine karekiet.
Eén van de meest geringde vogelsoorten in Nederland is de Kleine Karekiet, in het Fries: Karrekyt. Toch hebben veel mensen nog nooit van deze soort gehoord, of hebben nog nooit eentje gezien.
En dat is eigenlijk helemaal niet zo verwonderlijk, want een oud rijmpje luidt: “karre karre kiet kiet kiet, je hoort me wel, maar je ziet me niet”. Karre karre kiet kiet kiet slaat op de zang van dit kleine vogeltje en vaak hoor je hem wel, maar zit hij zingend in het riet, waar zijn bruin/beige kleur een uitstekende camouflage blijkt.
Een echt rietvogeltje van ongeveer 12 gram, die hier ook veel in onze omgeving voorkomt. In moerasgebieden komen ze zelfs massaal voor, bv. bij de Houtwiel, Driesumermeer en het Lauwersmeergebied. Overal waar een strookje riet staat kun je deze zomergast horen en (soms) zien.
Van eind april tot eind mei komen ze weer terug uit het warme Afrika om hier te broeden. Ze vlechten hun nestjes vakkundig aan (meestal) 4 rietstengels en leggen daar 4 tot 6 eitjes in.
Vooral de mannetjes zijn erg plaatstrouw en komen jaren achter elkaar in hetzelfde rietveldje terug. Juist omdat deze soort vrij gemakkelijk te vangen en dus te ringen is, weten we vrij veel van deze soort.
Een enkele keer ving ik in onze tuin een kleine karekiet. Aan de Meester de Grootstraat ving ik eentje die in de jaren daarna steeds bij het Bergumermeer broedde. Ook een karekietje die ik als jong ringde in het Driesumermeer in 2005, wordt tot nu toe elk jaar teruggevangen aan de oostkant van het Bergumermeer. Ook weer in 2011. Ze kunnen vrij oud worden, we hebben er ooit eentje gevangen die al 11 jaar oud was. Ze broeden hier vaak 2 keer en eind juli komen dan de laatste jongen het nest uit.
Zodra de jongen zelfstandig zijn, trekken de oude vogels zo snel mogelijk weg naar het zuiden. Ze ruien pas na de trek, zodra ze weer in Afrika zitten. En omdat hun veren behoorlijk gesleten zijn van het riet, hebben ze behoorlijk veel haast.
Eind augustus zijn ze meestal hier niet meer te vinden. De jongen hebben nog nieuwe veren en hebben veel minder haast om weg te gaan. Daar kun je hier in oktober nog wel exemplaren van aantreffen.
Normaal wegen ze 11 tot 12 gram, vlak voor de trek vetten sommigen zich enorm op. De zwaarste die ik ving was ruim 23 gram, dus een verdubbeling van het normale gewicht. Kleine karekieten zijn vaak “waardvogel” voor de koekoek.
Dat betekent dat de koekoek vaak een ei legt in een karekietennest, met alle gevolgen van dien…
Er is dus veel over dit vogeltje bekend door vooral ringonderzoek. Omdat ze slechts een klein territorium nodig hebben, vanwege het vele voedsel wat in het riet voorkomt, kun je als ringer in een klein rietveldje al flinke aantallen vangen. Zo weten we dat deze soort via België, Frankrijk en Spanje naar centraal Afrika trekt en via dezelfde route weer terugkomt.
Veel weten we inmiddels ook over overlevingscijfers, dispersie en plaatstrouw.
De Kleine Karekiet dus, dat klinkt als dat er ook een Grote moet zijn. En dat klopt! Zo talrijk de Kleine hier voorkomt, zo zeldzaam is de Grote Karekiet (Reidlyster). In het Driesumermeer bijvoorbeeld, zijn ze sinds 1997 verdwenen.
De grote karekiet is minstens 2 keer zo groot als de kleine, maar ziet er verder precies hetzelfde uit. Een ander vogeltje dat sprekend op de kleine karekiet lijkt en dan ook nog hetzelfde formaat heeft, is de Bosrietzanger (Wylgesyske).
Deze 2 soorten worden vaak verward, want ze zijn door leken niet uit elkaar te houden. De zang van de bosrietzanger is wel verschillend (mooier) aan die van de karekiet, maar uiterlijk zijn er verschillen die alleen door echte deskundigen is vast te stellen. Wanneer je ze in je hand hebt zingen ze niet, dus als ringer moet je die minieme verschillen goed kennen. Ik zal die (technische) verschillen hier verder maar niet benoemen.
Wel een groot verschil zit er in het trekgedrag van deze, bijna identieke vogeltjes. De bosrietzanger trekt namelijk niet via Spanje naar Afrika, maar gaat oostelijk via de Balkan, Turkije, Israël naar Oost-Afrika (Kenia, Tanzania etc.) om te overwinteren. De exacte route kennen we (nog) niet, mede omdat de bosrietzanger veel minder voorkomt dan de kleine karekiet. Daarom ook veel minder geringd en dus veel minder over bekend.
De bosrietzanger komt in het voorjaar iets later dan de karekiet naar Nederland, vaak pas eind mei of begin juni en is ook eerder weg. Half augustus zijn ze allemaal al weer verdwenen.
Een recent ontvangen terugmelding van een collega-ringer was als volgt: geringd op 19 juli 2010 bij Terwispel en op 25 juli 2010 (6 dagen later) teruggevangen in Tsjechië. Hemelsbreed 650 km van Terwispel.
Dus een bevestiging van vroege trek en in zuidoostelijke richting.
De kleine karekiet is meer verbonden aan riet dan de bosrietzanger. De laatste komt meer in struweel en ruigtes voor, wel vaak met een sloot in de buurt waar wat riet groeit.
Lastige soorten, de kleine karekiet en de bosrietzanger. Zelfs voor ervaren vogelaars. Probeer ze maar niet te zien, maar luister des te beter: karre karre kiet kiet kiet, ik ben de karekiet!
Harry de Boer.
foto links: nest van de kleine karekiet.
